Zastosowanie takiego a nie innego kosza zlewowego, takiego a nie innego kształtu limituje przede wszystkim rodzaj pokrycia dachowego i nachylenie połaci dachowej. Inny kształt i szerokość ma kosz zlewowy dla dachówki cementowej, inny dla dachówki ceramicznej a jeszcze inny dla pokrycia gontem, łupkiem czy blachą.

Można przyjąć iż dla kosza zlewowego pochylonego pod kątem 45^o, przy kryciu dachówką karpiówką, minimalna całkowita szerokość kosza zlewowego z obustronnym kapinosem nie powinna być mniejsza jak 40 cm. Dla dachówki cementowej zakładkowej szerokość ta powinna być nieco większa.

Istnieje jednak możliwość wykonania tzw. kosza zagłębionego, kierunkującego strumień wody a tym samym lepiej zabezpieczającego dach przed wdmuchaniem wody przez silny wiatr pod pokrycie dachowe. Połączenia poprzeczne kosza zlewowego powinny być obowiązkowo wykonane na podwójny rąbek leżący.

Mocowanie kosza zlewowego do konstrukcji dachu dopuszczalne jest jedynie poprzez żabki mocujące

Ewentualną możliwość zsuwania się kosza w dół eliminuje umocowanie go na samej górze gwoździem miedzianym i dodatkowe znitowanie którejś żabki mocującej z koszem np. nitem miedzianym zrywanym. Rozwiązaniem stosowanym sporadycznie jest zamontowanie w koszu zlewowym tzw. łamacza strumienia wody. Jest to niewielki element blaszany w kształcie załamanego trójkąta, mocowany do kosza zlewowego. Jego zadaniem jest przede wszystkim zahamowanie i rozbicie spływającego koszem zlewowym, strumienia wody. Łamacze strumienia wody stosuje się przede wszystkim w stosunkowo długich koszach zlewowych i koszach zlewowych pochylonych pod większym niż 30° kątem.

W miejscu zakończenia kosza zlewowego, na rynnie, mocuje się często element przeciw-rozbryzgowy. Jego zadaniem jest uniemożliwienie rozbryzgu strumienia wody, spływającego koszem zlewowym, poza rynnę i skierowanie tej wody rynną do spustu.

Rynna dachowa jest podstawowym elementem zbierającym wodę ściekającą z dachu

Może ona przybierać różny kształt ale jej funkcja się nie zmienia. Rozróżniamy rynny dachowe o przekroju półokrągłym i prostokątnym, rynny wiszące i leżące. I choć w wielu regionach Polski nie mówiąc nic o Europie, spotykamy różne mutacje wykonawcze rynien dachowych, wszystkie one są pochodną rozkroju 2 metrowego arkusza blachy na równe części  na 5, 6, 7, 8 lub 10 części co daje rozkrój tego arkusza na pasy o szerokości odpowiednio 400 mm, 333 mm, 285 mm, 250 mm, 200 mm. I jest to taka dekarska tradycja w rozkroju materiału na rynny i rury.

Zarówno rynny wiszące jak i rynny leżące mocowane są na hakach rynnowych. Często jednak się zdarza iż rynny leżące nad gzymsowe i rynny leżące wewnętrzne montuje się bez haków rynnowych. Nie jest to rozwiązanie prawidłowe gdyż nie tylko utrudnia ustalenie i zachowanie odpowiedniego spadku rynny ale dodatkowo naraża rynnę na działanie podłoża, szczególnie kiedy nie stosuje się odpowiedniego podkładu izolującego. Rozwiązanie takie nie gwarantuje też właściwego zamocowania rynny.

Miedzianą rynnę dachową wiesza się w wykonanych również z miedzi hakach rynnowych. Hak rynnowy jest elementem nośnym toteż jego konstrukcja i wykonanie musi odpowiadać odpowiednim przepisom Polskiej Normy PN-B-94702 i Normy Europejskiej EN 612. Podstawowym materiałem do produkcji haków rynnowych, w zależności od ich wielkości jest bednarka miedziana o wymiarach 40 x 5, 30 x 5, 30 x 4 lub 25 x 5.

Haki rynnowe

Hak rynnowy stanowi element składający się z odpowiednio uformowanego łoża, w którym następnie układana jest rynna dachowa i ramienia haka do jego zamocowania na konstrukcji dachowej. Promień zagięcia haka jest dodatkowo wzmocniony specjalnym przetłoczeniem a na ramieniu znajdują się przygotowane otwory do jego mocowania. Część promieniowa zakończona jest albo noskiem mocującym albo blaszką. Haki rynnowe mocujemy gwoździami miedzianymi najczęściej 4,2 x 6580 mm, karbowanymi.

Odległość między poszczególnymi hakami nie powinna być zbyt duża – najbardziej racjonalnym rozwiązaniem jest mocowanie haków rynnowych do krokwi ale tylko w przypadku gdy są one w rozstawie nie większej jak 80 cm. Przy każdym większym rozstawie należy haki rynnowe mocować na np. dodatkowym deskowaniu w rozstawie 50 do 80 cm.

Mocowanie haków rynnowych musi gwarantować odpowiednie pochylenie rynny tzw. spadek w stronę spustu wody. Spadek ten powinien wynosić minimum 0,3 % czyli 3 mm na każdym metrze bieżącym rynny. Odpowiedni spadek rynny dachowej regulowany jest sposobem a właściwie miejscem gięcia haka rynnowego.

Odpowiednio przygotowane i przycięte odcinki rynny dachowej łączymy przy pomocy lutu miękkiego spoiwem cynowo-ołowiowym najlepiej LC 50, LC 60 lub lutu twardego spoiwem miedziano-srebrnym. Zakładka w miejscu łączenia odcinków rynny powinna wynosić nie mniej jak 30% jej średnicy a więc dla rynny o średnicy 150 mm powinno to być nie mniej jak 50 mm. Połączenie odcinków rynien musi być wykonane ze spadkiem tzn. jej montaż prowadzimy od miejsca spustu wody do najwyższego jej punktu.

Rynna dachowa musi być zamontowana tak by pokrycie dachowe wchodziło w rynnę na głębokość nie mniejszą jak jej 1/3 szerokości. Ułożenie rynny dachowej w haku rynnowym musi być z kolei takie by jej tylna część przewyższała część przednią o co najmniej 8 mm dla rynny o średnicy 80 mm, 10 mm dla rynny o średnicy 100, 120, 150 i 180 mm i 20 mm dla rynny o średnicy 250 mm. Zachowanie tych reguł zabezpieczy podczas silnego wiatru rozwiewanie wody poza rynnę i uniemożliwi ewentualne przelewanie się wody na ściany podczas bardzo obfitych opadów i zapełnienia rynny wodą.

Spust wody z rynny dachowej powinien następować nie rzadziej jak raz na 12 metrów bieżących rynny. I choć podstawowym wskaźnikiem rozmieszczenia spustów jest przede wszystkim rozmiar rynny dachowej i rury spustowej, przyporządkowane w pierwszym rzędzie określonej powierzchni dachu, należy zadbać o to by zbyt odległe odprowadzenie wody nie doprowadziło po pierwsze do możliwości przelania rynny przy opadach intensywnych a po drugie by spadek rynny nie odsłonił nam zbytnio okapowej linii konstrukcji dachowej przez co szczególnie w razie braku pasa nadrynnowego będzie istniała możliwość wwiewania wody na ściany budynku.

Przy odcinkach rynny dachowej, przekraczającej długość 12 metrów należy zastosować obowiązkowo element dylatacyjny

Współczynnik rozszerzalności liniowej miedzi wynoszący 2,28 mm/m (przy różnicy temperatur 100°C) powoduje iż połączenie odcinków rynny przy niewłaściwym zamocowaniu rynny w hakach, może ulec uszkodzeniu i rynna staje się nieszczelna. Element dylatacyjny kompensuje ruchy rynny i zabezpiecza miejsca połączeń przed pęknięciem spoiny lutowniczej. Rynnę dachową zamyka na każdym jej końcu tzw. denko rynny. Może ono być płaskie lub ćwierćkuliste.

Rury spustowe

Zebrane przez rynny wody opadowe odprowadzane są mocowanymi w układzie pionowym rurami spustowymi. Rozróżniamy generalnie dwa rodzaje rur: rury o przekroju kwadratowym i rury o przekroju okrągłym. Stosowanie takich czy innych rur uzależnione jest wyłącznie od systemu rynnowego i założeń konstrukcyjnych budynku czy budowli. Podobnie jak rynny dachowe, wymiary rur spustowych są jednoznacznie zdefiniowane przez cytowane już wyżej normy.

Rury spustowe można wykonać z tzw. szwem, który jest niczym innym jak połączeniem blach rąbkiem leżącym oraz wykonane metodą łączenia blach lutem ciągłym lub zgrzewem liniowym na zakład albo spawem plazmowym doczołowym.

Każdy odcinek rury powinien charakteryzować się tym iż jeden z jej końców ma średnicę większą na tyle że swobodnie może być nasadzony na węższy koniec następnego odcinka rury spustowej i dlatego dz ≤ dw. Technologia produkcji rur spawanych takiego rozwiązania nie proponuje; w tym przypadku stosuje się najczęściej dodatkowy element tzw. mufę połączeniową lub dokonuje się powiększenia średnicy rury specjalnym kalibrownikiem – prostym urządzeniem napędzanym najczęściej zwykłą ręczną wiertarką elektryczną.

MUFA POŁĄCZENIOWA

Rury spustowe mocujemy specjalnymi uchwytami tzw. obejmami rury spustowej do ścian.

Zaleca się by na 3 metrowym odcinku rury spustowej były co najmniej 3 takie uchwyty. Uchwyt rury spustowej którego podstawowymi częściami są obejma i trzpień, jest elementem wykonywanym zgodnie z normą PN-B-94701.

Obejma jest elementem całkowicie wykonanym z metalu. Składa się z dwóch połączonych zawiasowo skręcanych części, profilowanych metodą tłoczenia. Trzpień jest elementem stalowym ocynkowanym i chromianowanym – czworokątnym do wbijania lub gwintowanym do wkręcania w standardowe kołki z tworzyw sztucznych. Można również zastosować adapter montażowy – uniwersale mocowanie obejm rury do wszelkiego rodzajów ścian i fasad. Aby zabezpieczyć rurę przed jej zsuwaniem się w obejmie, zaleca się zastosowanie elementu przylutowanego do rury w kształcie mostka lub pierścienia.

Obejma / uchwyt rury spustowej okrąglej z gwoździem

Aby system orynnowania prawidłowo funkcjonował, spełniał swe zadanie i był przy tym elementem estetycznym każdej budowli, stosuje się cały szereg elementów uzupełniających. Pierwszym z nich jest króciec rynnowy zwany również sztucerem (w nazewnictwie niemieckim stutzen, lötstuzen).

Sztucer rynny półokrągłej

Ten mały, prosty element umożliwia poprzez swój kształt i formę bezpieczne skierowanie wody z rynny dachowej do rury spustowej. Jest on trwale połączony z rynną dachową lutem miękkim lub twardym, poprzez wywinięte i dopasowane do kształtu rynny krawędzie. Rura spustowa najczęściej poprzez dodatkowe elementy, które opisane zostaną w dalszej części opracowania, jest na króciec rynnowy nasadzona co umożliwia jej ruchy podczas kompensaty długości materiału związanych ze zmianą temperatury.

Alternatywą dla sztucera rynnowego jest naczynie zbiorcze

element o zdecydowanie lepszych parametrach użytkowych i estetycznych podnoszący wręcz symbolicznie koszty inwestycji. Jest to lejowaty element obejmujący rynnę w miejscu spustu wody, wczepiany specjalnie skonstruowanym językiem w przednie zawinięcie rynny i mocowany do jej tylnej krawędzi odpowiednio ukształtowanymi listkami. Element ten umożliwia wykonanie w rynnie nieco większego otworu przez co poprawiamy przepustowość wody a jego specjalnie dobrane kształty, bez ostrych krawędzi i załamań powodują iż możliwość zapchania się rynny w tym miejscu jest mocno ograniczona. Nie bez znaczenia pozostaje w tym momencie fakt iż ten specyficznej konstrukcji element ma do 30% większą przepustowość wody w połączeniu rynna / rura niż zwykły sztucer rynnowy.

Naczynie zbiorcze do rynny półokrągłej – owalne

Ze względu na oddalenie rynny od lica ściany najczęściej istnieje potrzeba zastosowania kolan rurowych które ułatwią lub wręcz umożliwią prowadzenie ciągu rurowego wzdłuż ściany budynku lub budowli. Rozróżniamy trzy rodzaje kolan stosowanych na rurach spustowych a mianowicie kolana rurowe wyoblone, gięte najczęściej pod kątem 72° lub 60°, kolana segmentowe 3 częściowe i kolana segmentowe wieloczęściowe zwane potocznie łabędzimi szyjami.

Przy większych odległościach rynny od lica ściany często stosuje się przedłużenie kolan wyoblonych i kolan 3 częściowych odpowiednim odcinkiem rury spustowej tej samej średnicy. Alternatywą do takiego rozwiązania szczególnie przy budynkach o nisko zawieszonym, długim okapie dachu są kolana segmentowe wieloczęściowe. Ich zaletą jest to iż można ich krzywiznę dopasować do charakteru dachu i możliwości odprowadzenia wody poprzez rury spustowe a walory estetyczne takiego rozwiązania są na pewno dużo wyższe.

Rodzaje kolan rur spustowych:

Kolano wielosegmentowe (łabędzia szyja)

Kolano wylewowe 2-częściowe

Wszelkiego rodzaju niewielkie uskoki budowli, zarówno te powstające na gzymsach czy cokołach, można ominąć stosując tzw. uskok gzymsowy. Jest to element rurowy zapewniający na całej swej długości jednakową przepustowość i płynność przepływu wody a skonstruowany tak by niewielkie uskoki ominąć. Element ten występuje w wersji jako uskok gzymsowy rurowy z odsadzeniem do 50 mm osi rury oraz uskok wewnętrzny lub zewnętrzny z przesunięciem osi rury sięgającym 120 mm.

Uskoki gzymsowe:

ODSADZKA TŁOCZONA

Łapacz wody z sitem rura 100mm

W ciągu rury spustowej można jeszcze zamontować różne, z punktu widzenia eksploatacji i zalet, technicznie bardzo ciekawie skonstruowane elementy: łapacze wody, wyczystki, rozdzielacze wody lub zbiorniki rewizyjne. Łapacze i rozdzielacze wody umożliwiają kierowanie strumienia wody, płynącego rurą spustową do zbiorników celem późniejszego wykorzystania np. do podlewania ogródka czy mycia samochodu.

Występują one w wielu wersjach wykonawczych spełniając zawsze jeden najważniejszy cel – łapanie i kierowanie strumienia wody. Często też w ich konstrukcji pojawia się element dodatkowy w postaci sita, wyłapujący liście, gałązki i inne zanieczyszczenia spływające systemem rynnowym, rurą spustową z dachu.

To ostatnie zadanie a więc możliwość wyłapywania i usuwania zanieczyszczeń spływających z dachu spełniają kolejne dwa elementy które można zamontować na rurze spustowej a mianowicie wyczystka i zbiornik rewizyjny.

WYCZYSTKA RUROWA Z KLAPĄ I SITEM

Ostatnimi czasy coraz częściej odprowadzenie wody z dachu nie kończy się zwykłym kolanem wylewowym kierującym spływającą wodę od ścian budowli gdzieś tam w otoczenie. Najczęściej kieruje się teraz wody opadowe do kanalizacji deszczowej lepiej lub gorzej wykonanej, stąd też zabezpieczenie tej instalacji przed zanieczyszczeniami spływającymi z dachu jest jak najbardziej uzasadnione, wręcz konieczne.

Powyższy opis nie obejmuje rzecz jasna wszystkich elementów uzupełniających systemu rynnowego, sygnalizuje tylko jakie elementy warto zastosować i o czym warto pamiętać. Przy konfiguracji system rynnowy musi w pierwszym rzędzie zapewnić skuteczność odprowadzenia wody z dachu poza zasięg budowli i o to naprawdę warto zadbać.